We kennen het allemaal. Je hebt hard gewerkt. Je product of dienst werkt prima, maar er mist iets. Mensen ‘zien’ het niet, snappen het niet. En dat terwijl jij ze alle kennis en informatie aanbiedt die zij daarvoor nodig hebben. Je idee heeft een serieus uitleg probleem. Herkenbaar?
Curse of knowledge
En hoe meer je je best doet en nog meer details en toelichting geeft, hoe glaziger ze gaan kijken en hun lichaamstaal jou vertelt dat ze steeds minder gaan luisteren. Ze begrijpen je gewoon niet. En dat ligt niet aan hen, maar aan jou. Waarschijnlijk speelt het ‘curse of knowlegde-syndroom’ je parten. Of in goed Nederlands ‘de vloek van het al weten’.
In ‘The art of Explanation’ laat Lee Lefever zien waardoor dit ontstaat, en belangrijker nog, hoe je het kan voorkomen. Daarna laat hij zien waar een succesvolle uitleg-strategie uit bestaat en hoe je dat ontwerpt. Met de instrumenten en technieken die daarbij nodig zijn.
Ontwerp je uitleg
Stap voor stap neemt hij de lezer mee in het ontwerpproces van een succesvolle uitleg. Met waarschuwingen voor valkuilen en veel praktische tips. Probeer bij je uitleg nooit te slim over te komen, praat in normale taal in plaats van jargon(tenzij je met vakspecialisten te maken hebt), schat het niveau van je publiek of gesprekspartner goed in, waaier niet uit maar baken je onderwerp duidelijk af. Gebruik verhalen, metaforen en analogieën die aansluiten bij hun belevingswereld. Wees spaarzaam met details, begrip kweken is belangrijker dan accuratesse. En zo gaat dat een boek lang door. Erg leerzaam en nergens saai of onbegrijpelijk(!).
Met de introductie van de term ‘curse of knowledge’ ging mij een groot licht op. Dat zie ik regelmatig tussen mensen gebeuren zonder dat ik op dat moment doorheb. Het gaat hierom: als je ergens veel van af weet, is het heel lastig je voor te stellen hoe het is voor iemand die dat allemaal niet weet. Ons kennis niveau blokkeert als het ware ons inschattingsvermogen de wereld te zien vanuit het perspectief van die ander. Hun kennis van het onderwerp en, heel belangrijk, hun vertrouwen in zichzelf over dat onderwerp. Als dat allebei op een lager niveau zit dan van jouzelf, dan is veel details spuien, met voor hen onbegrijpelijk jargon strooien, etc, contraproductief en kan dan als arrogant overkomen en de wil om te luisteren neemt dan opeens razendsnel af.
Barry = Rutger
Een belangrijke tip van Lee is naast het vanzelfsprekende inleven in de ander, het focussen op datgene wat jij graag wil dat jouw gesprekspartner of publiek minimaal begrijpt. Het grote plaatje schetsen, het idee vereenvoudigen en gebruik van analogieën werken dan heel goed. Vertel ze dat ze naar een bos kijken voordat je over de bomen begint. En zoals de film Alien dan wordt uitgelegd als ‘ Jaws in space’, is Barry Atsma de Rutger Hauer van de de 21e eeuw.
Stel jezelf komende tijd tijdens gesprekken of presentaties als je de aandacht ziet verslappen eens de vraag of je misschien in de valkuil van ‘het weten wat zij niet weten’ gestapt bent. Anders hebben ze gewoon niet goed geluisterd.
